Đang là giám đốc chi nhánh một ngân hàng quốc tế, thu nhập khoảng 1,2 tỷ đồng/năm, có nhà, có xe ở Hà Nội, anh Tôn bỗng xin nghỉ việc về quê. Từ bỏ cuộc sống nhiều người mơ ước, anh bị cho là khùng.
Con làm, mẹ tìm cách… hãm
Anh Tạ Quý Tôn (SN 1983, quê ở Thuận Thành, Bắc Ninh) kể với Dân trí, anh từng có 12 năm làm trong ngành ngân hàng (trong đó 7 năm làm trong nước và 5 năm làm ở Úc). Giữ chức vụ cao nhất là đứng đầu một chi nhánh, anh Tôn thường xuyên gặp gỡ giám đốc hay kế toán trưởng các tập đoàn, doanh nghiệp để bàn về những hợp đồng tài chính.
Năm 2019, anh có xe ô tô, nhà riêng ở Hà Nội, thu nhập trên 100 triệu một tháng. Tuy nhiên đổi lại, quá bán thời gian trong tuần, anh vùi mình trong những cuộc nhậu để chăm sóc các mối quan hệ làm ăn, mở rộng và tìm kiếm khách hàng. Anh Tôn thậm chí phải cạnh tranh với các đồng nghiệp ở chi nhánh khác để đạt chỉ tiêu doanh số.
“Họp hành, công tác, tiếp khách liên miên. Guồng quay áp lực cứ lặp đi lặp lại, tính chất công việc không thay đổi khiến tôi dần cảm thấy nhàm chán và muốn bước ra khỏi vùng an toàn”, anh Tôn nói.
Trước đây, anh Tôn làm trong ngành ngân hàng, định cư ở Úc từ năm 2010-2017. Đến cuối năm 2017, do điều kiện gia đình, anh chuyển về nước sinh sống.
Khoảng thời gian làm việc trong ngành ngân hàng, anh Tôn từng chứng kiến không ít cá nhân trở thành tỷ phú, đại gia nhờ dám thử thách bản thân. Điều đó, càng thôi thúc người đàn ông Bắc Ninh thay đổi.
Anh Tôn kể: “Tôi quen một nữ doanh nhân làm nên cơ nghiệp chỉ với một chiếc ô tô. Trước đây, chị này là khách hàng của tôi. Vì đam mê với ô tô nên chị đã vay tiền ngân hàng để khởi nghiệp.
Số vốn ban đầu chị ấy có rất nhỏ, chỉ vài ba trăm triệu đồng. Nhưng sau 12 năm, từ một con xe, chị đã xây dựng được tập đoàn có 4 công ty thành viên (gồm 4 lĩnh vực xe du lịch, cứu hộ xe, lữ hành, đại lý vé máy bay). Hiện tại, chị sở hữu hơn 50 đầu xe”.
Anh Tôn trút bỏ những bộ vest lịch lãm, trực tiếp làm đủ các công việc của một nông dân.
Được truyền cảm hứng từ chính những khách hàng, bản thân lại có kiến thức về tài chính và đã tích lũy được những kinh nghiệm, mối quan hệ… năm 2019, anh Tôn tự tin bước ra khởi nghiệp.
Tin anh nộp đơn xin nghỉ việc về quê khiến lãnh đạo ngân hàng, đồng nghiệp và nhiều bạn bè bất ngờ, tiếc nuối một nhân sự giỏi. Họ càng thêm choáng khi hay tin anh về quê làm nông nghiệp. Mẹ của anh – bà Nguyễn Thị Á – dù đã được con trai “bóng gió” nhiều lần về ý định nghỉ việc vẫn không khỏi buồn bã.
Bà Á luôn tự hào vì có con trai làm trong ngành ngân hàng, thu nhập cao chót vót. Sau bao nhiêu năm dành tâm sức vun đắp cho con thì cũng đến ngày bà có dịp nở mày nở mặt với họ hàng, làng xóm. Ấy vậy mà một ngày, đứa con trai ấy lại quay về làm cái nghề cả làng muốn bỏ.
“Tôi vất vả làm nông dân một đời để nuôi con cái ăn học, mong nó thoát kiếp ruộng đồng. Vậy mà nó cứ khăng khăng đòi về quê, hết trồng rau rồi đi trồng mướp”, bà Á kể.
Người mẹ già nhiều lần khóc mắng con. Bà thuyết phục cô, dì, chú, bác… hai bên nội ngoại cùng nói vào để ngăn cản việc anh Tôn khởi nghiệp.
Từ những cây con yếu ớt, anh Tôn chăm bón, giám sát từng chút một chờ tới ngày thu hoạch xơ.
Khuyên ngăn không được, bà nghĩ cách cản trở hoạt đồng trồng cấy, sản xuất của con trai. Biết anh Tôn cần thuê đất trồng mướp, bà Á đi khắp làng dặn các chủ đất không được cho con thuê.
Khi mướp già cần người thu hoạch, bà lại thuyết phục họ hàng, người làng không ai được nhận việc. Khoảng thời gian đầu, anh Tôn phải rất vất vả mới thuê được đất. Đến mùa thu hoạch, anh phải tới nơi khác thuê nhân công làm việc.
Tìm mọi cách ngăn cản là vậy nhưng mỗi lần thấy con trai đội nón, vác cuốc ra đồng, bà Á lại lặng lẽ xách đồ nghề lao động theo sau. Hai mẹ con cùng làm việc nhưng mỗi người một suy nghĩ. Anh Tôn thì nuôi khát vọng lớn với sản phẩm nhỏ của mình. Còn bà Á thì chỉ mong mọi việc cứ làng nhàng, không có gì khởi sắc để con quay lại ngành ngân hàng.
Anh Tôn kể: “Khi tôi quyết định nghỉ ngân hàng, mẹ tôi là người phản đối dữ dội nhất. Phản đối nhưng mẹ vẫn hỗ trợ tôi trong tâm thế không thể bỏ. Bà luôn mong tôi quay lại nghề cũ.
Tôi liền thủ thỉ rằng, nếu tiếp tục uống rượu, tiếp tục tiếp khách thì con sẽ mất nhiều hơn được. Mẹ có lẽ đã bám vào câu nói đó để tự động viên mình”.
Anh Tôn xa quê bao nhiêu năm rồi lại trở về, nhiều người làng cũng ngạc nhiên. Thấy anh giám đốc ngân hàng trước đây mỗi lần về đều vận quần âu, áo vest, thắt cà vạt, sức nước hoa thơm phức giờ lúc nào cũng lấm lem bùn đất, nhiều người trong làng nói anh bị khùng, sướng không muốn lại đi dầm mưa dãi nắng. Nhưng anh Tôn bỏ ngoài tai mọi lời bàn tán.
“Người khác nhìn vào thì thấy kỳ quặc nhưng ngày nào tôi cũng mong muốn được ra đồng. Làm nông nghiệp vất vả thật nhưng tôi như tìm lại được chính mình, sống theo những gì mình mong muốn”, anh Tôn nói.
Cứ như vậy, cựu giám đốc ngân ngày ngày lăn lộn với đống hạt giống, cây non. Anh tự tay làm tất cả các công đoạn từ gieo hạt, chăm cây, dưỡng cây, thu hoạch, sơ chế đến bán hàng.
Từ Tôn nghìn đô… đến Tôn xơ mướp
Nói về cơ duyên lựa chọn việc trồng mướp lấy xơ để viết giấc mơ khởi nghiệp khi đã ở tuổi U40, anh Tôn kể, thời điểm năm 2015, khi còn ở nước ngoài, anh nhận thấy nhu cầu về xơ mướp ở một phân khúc khách hàng, chuỗi khách sạn cao cấp… Anh đã liên hệ về Việt Nam để tìm mối cho khách hàng nhưng không có nơi nào bán.
Anh động viên một số anh em bạn bè trong nước trồng mướp, sản xuất theo đơn đặt hàng, anh sẽ giúp liên kết với các đơn vị tiêu thụ nước ngoài. Tuy nhiên, không ai dám thử sức với một sản phẩm mới.
Vốn yêu thích nông nghiệp và những sản phẩm xanh, ngay khi nghỉ việc, người đàn ông Bắc Ninh liền nghĩ: “Xơ mướp sẽ là sản phẩm của mình”. Chính vì vậy, từ đó, anh gắn liền với biệt danh “Tôn xơ mướp”.
Dù có nhiều kinh nghiệm về tài chính và các mối quan hệ nhưng anh Tôn cũng gặp phải không ít khó khăn khi khởi nghiệp.
Trước khi nghỉ hẳn việc ngân hàng, anh Tôn từng có khoảng thời gian “chân trong chân ngoài”, góp vốn làm nông nghiệp sạch cùng bạn bè. Tuy nhiên, công việc làm ăn không thuận lợi. Dự án này ngốn của anh không ít tiền. Vậy nên, khi bắt đầu với xơ mướp, cựu giám đốc ngân hàng chỉ còn lại trong tay vài ba trăm triệu đồng.
Số tiền ấy lại mất trắng ngay năm đầu tiên.
Anh Tôn nhớ lại: “Năm 2020, tôi không có doanh thu do dịch Covid-19. Mướp trồng ra, tôi cắt quả non để ủng hộ bà con vùng dịch. Số mướp già ít ỏi thu được cũng chỉ cho ra được ít sản phẩm đủ để đi chào hàng các đối tác nước ngoài. Chào hàng đều là gửi tặng, cho không”.
Năm thứ hai, anh Tôn vay hơn 1 tỷ đồng để mở rộng sản xuất thì dịch bệnh bùng phát. Đúng thời điểm tháng 5 đến tháng 7, vùng Thuận Thành quê anh là tâm dịch nên bị phong tỏa diện rộng.
Thời điểm này, anh Tôn có thể để mướp già chờ ngày thu hoạch. Tuy nhiên, vì thấy nhiều vùng phong tỏa thiếu rau quả, anh đã xin phép địa phương được ra đồng thu hoạch mướp ủng hộ bà con.
Cho đi vô tư là vậy nhưng sau khi dịch bệnh bớt căng thẳng, anh lại đi vay tiền mua lại xơ mướp già của người dân để mang về làm hàng, sản xuất. May mắn từ năm 2022 trở đi, sản phẩm của anh bắt đầu được các đối tác ủng hộ nên hoạt động sản xuất có nhiều khởi sắc.
Đơn hàng về nhiều nhưng không có nhân công, anh thuê thêm lao động thời vụ. Vì nhiều người làm ẩu, sản phẩm không đạt yêu cầu bị trả về, anh Tôn bị phạt hợp đồng. Anh không phạt người làm, nhưng cho họ xem biên bản phạt tiền phạt tính bằng đô la. Người làm thấy rõ mức độ nghiêm trọng nên đã ý thức làm chỉn chu hơn.
Lương từ 100 triệu đồng giảm xuống còn 20 triệu đồng, nhưng… “lãi” nhiều thứ
Ba năm khởi nghiệp, anh Tôn nhẩm tính, sau khi trừ các khoản chi phí, mỗi tháng anh chỉ trả lương cho mình được khoảng 20 triệu đồng. Mức thu nhập tính ra bằng 1/5 so với năm 2019. Tuy vậy, anh Tôn nhận thấy bản thân luôn hứng khởi với công việc “viết lại số phận cho xơ mướp”.
Mỗi tháng, anh xuất khẩu ra thị trường Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước châu Âu… hàng chục nghìn sản phẩm. Từ những miếng xơ mướp già bỏ phí, anh đã biến chúng thành những sản phẩm hữu ích, thân thiện với môi trường như đế giày, bông tắm, bông massage mặt, đai kỳ lưng, búi cọ rửa chén bát… Nhiều sản phẩm có giá lên tới vài ba đô la.
Ngoài việc tự trồng mướp, anh Tôn còn kết hợp với nông dân ở Bắc Ninh, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, một số tỉnh Tây Nguyên để mở rộng vùng nguyên liệu. Người nông dân có thể cắt mướp non bán nếu thấy được giá. Nếu mướp non rẻ hoặc để bị quá lứa, không kịp thu hoạch, họ có thể bán cho anh Tôn.
Nhìn lại hành trình hơn 3 năm qua, anh Tôn chia sẻ bản thân chưa bao giờ hối hận dù có thời điểm phải đối diện với hàng loạt khó khăn, phải cắm sổ đỏ vay tiền. Ngoài khó khăn của người khởi nghiệp, anh còn mất 2 năm đấu tranh vượt qua rào cản gia đình.
Tuy nhiên, thời điểm này mọi người đã tin tưởng và bắt đầu ủng hộ, hỗ trợ anh. Anh Tôn cũng thở phào nhẹ nhõm khi trên gương mặt của mẹ mình còn không còn ưu phiền vì quyết định rời ghế giám đốc ngân hàng về quê làm nông dân của đứa con trai nữa.
Bản thân anh cũng cảm thấy mình “lãi” được nhiều thứ khi đang có cuộc sống mà bản thân mong muốn trước đây, được sống đúng là con người mình. Đặc biệt, anh được thỏa thuê sáng tạo với ý tưởng về nông nghiệp sạch và các sản phẩm xanh, thân thiện môi trường – đam mê vốn đã nhen nhóm trong anh suốt nhiều năm.
Nội dung: Phạm Hồng Hạnh – Toàn Vũ
16/05/2023